در دنیای تجارت بین‌الملل، مواقعی وجود دارد که شرکت‌ها و فعالان اقتصادی نیاز دارند کالایی را برای مدت محدود وارد یا صادر کنند، بدون اینکه هدف فروش داشته باشند. نمایشگاه‌های بین‌المللی، پروژه‌های فنی، حمل نمونه محصولات، تجهیزات فیلم‌برداری یا هنری از جمله این موقعیت‌ها هستند. برای این منظور، سندی به نام ATA Carnet یا «دفترچه آتا» استفاده می‌شود.
تعریف ATA Carnet
دفترچه ATA یک سند بین‌المللی برای ترخیص موقت کالا در کشورهای عضو کنوانسیون ATA است. این دفترچه امکان می‌دهد که کالا به مدت حداکثر یک سال، بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی وارد یا صادر شود، مشروط بر اینکه در پایان مدت مقرر به کشور مبدأ بازگردد.
عبارت “ATA” از دو واژه “Admission Temporaire” (فرانسوی) و “Temporary Admission” (انگلیسی) برگرفته شده و به معنای «ورود موقت» است. این سیستم با همکاری سازمان جهانی گمرک (WCO) و اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) طراحی شده و امروزه در بیش از ۷۰ کشور جهان از جمله ایران اجرا می‌شود.
کاربردهای اصلی دفترچه ATA
دفترچه آتا برای انتقال موقت کالاهایی استفاده می‌شود که قصد فروش آن‌ها وجود ندارد. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:
شرکت در نمایشگاه‌ها و رویدادهای بین‌المللی
انتقال تجهیزات فنی برای اجرای پروژه‌های خارج از کشور
حمل آثار هنری، ابزارهای فیلم‌برداری یا موسیقی برای اجرا
ارسال نمونه کالا جهت بررسی یا بازاریابی
اعزام ماشین‌آلات برای نصب یا تعمیر در پروژه‌های خارج از کشور
استفاده در مسابقات ورزشی، فرهنگی، صنعتی یا آموزشی بین‌المللی
مزایای استفاده از ATA Carnet
دفترچه آتا نه‌تنها فرآیندهای گمرکی را ساده‌تر می‌کند، بلکه مزایای عملی زیادی برای بازرگانان و شرکت‌ها دارد:
1. عدم نیاز به پرداخت تعرفه‌های وارداتی
کالا بدون نیاز به پرداخت عوارض، مالیات یا سپرده نقدی وارد کشور مقصد می‌شود.
2. سرعت بالا در تشریفات گمرکی
در مرزهای کشورهای عضو، کالا به سرعت ترخیص می‌شود و نیاز به اظهارنامه‌های پیچیده وجود ندارد.
3. استفاده چندباره در کشورهای مختلف
با یک دفترچه می‌توانید کالا را به چند کشور وارد و مجدداً خارج کنید.
4. اعتبار یک‌ساله
دفترچه ATA تا ۱۲ ماه از تاریخ صدور اعتبار دارد و برای ورود و خروج‌های متعدد قابل استفاده است.
5. پذیرش جهانی و هم‌راستا با کنوانسیون‌های بین‌المللی
سیستم آتا بر پایه کنوانسیون‌های ATA و استانبول ایجاد شده و استاندارد جهانی دارد.
روند دریافت دفترچه ATA در ایران
در ایران، مرجع صدور دفترچه ATA اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران است. فرآیند دریافت آن به شرح زیر است:
ثبت درخواست رسمی به اتاق بازرگانی
ارائه مدارک شناسایی متقاضی و مشخصات شرکت
ارائه فهرست کالاها همراه با ارزش، وزن و شماره سریال (در صورت وجود)
تأمین ضمانت لازم از طریق سپرده یا بیمه‌نامه
صدور و تحویل دفترچه به متقاضی
ثبت ورود و خروج کالاها در مرزهای کشور مبدا و مقصد
چه کالاهایی با ATA قابل حمل هستند؟
دفترچه آتا معمولاً برای کالاهایی صادر می‌شود که مصرف‌پذیر یا فروختنی نیستند و در پایان دوره استفاده، به همان شکل اولیه بازگردانده می‌شوند. از جمله:
تجهیزات نمایشگاهی
دستگاه‌های اندازه‌گیری و ابزار فنی
تجهیزات فیلم‌سازی، موسیقی، نورپردازی
آثار هنری، مجسمه، تابلو و ابزارهای فرهنگی
ابزارهای تخصصی پزشکی یا مهندسی
وسایل ورزشی حرفه‌ای برای مسابقات
کالاهای غیرقابل حمل با دفترچه ATA
برخی کالاها از شمول دفترچه ATA خارج هستند، از جمله:
کالاهای مصرفی (خوراکی، دارویی، بهداشتی و…)
اقلامی که در کشور مقصد به فروش می‌رسند
کالاهایی با ماهیت فاسدشدنی یا پرریسک
کالاهایی که قصد ورود دائم دارند
نکات حقوقی و محدودیت‌ها
کالا باید دقیقاً در مهلت مقرر به کشور مبدا بازگردد. در غیر این صورت، مشمول پرداخت گمرکی + جریمه خواهد شد.
در برخی کشورها امکان تمدید وجود ندارد و باید دفترچه جدید صادر شود.
کالاهایی که در کشور مقصد فروخته شوند یا تغییر مالکیت دهند، مجاز نیستند و منجر به مسئولیت گمرکی و قانونی خواهند شد.
دفترچه ATA سند مالی نیست؛ اما تعهدآور است و در صورت تخلف، صادرکننده موظف به تسویه کامل هزینه‌های گمرکی خواهد بود.
چه کشورهایی ATA را می‌پذیرند؟
بیش از ۷۰ کشور جهان عضو سیستم ATA هستند. از جمله:
آلمان، فرانسه، چین، ترکیه، امارات، ایتالیا، هلند، سوئیس، ژاپن، کانادا، آمریکا و بیشتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا.
ایران نیز از اعضای فعال این سیستم است و صدور دفترچه از طریق اتاق بازرگانی امکان‌پذیر است.
دفترچه ATA برای چه کسانی مفید است؟
شرکت‌های نمایشگاهی
صادرکنندگان تجهیزات فنی
مؤسسات فرهنگی، هنری یا دانشگاهی
تیم‌های ورزشی یا گروه‌های اجرایی
شرکت‌های مشاوره یا نصب پروژه در خارج از کشور
تولیدکنندگانی که قصد ارسال نمونه محصول دارند
دفترچه ATA یک ابزار قانونی، سریع و مقرون‌به‌صرفه برای انتقال موقت کالا در تجارت بین‌المللی است. استفاده از این سیستم می‌تواند در هزینه‌های گمرکی صرفه‌جویی ایجاد کرده، فرایند ورود و خروج را تسهیل کند و تجارت بین‌المللی را ایمن‌تر سازد.
اگر نیاز به اطلاعات بیشتر درباره صدور دفترچه ATA، نحوه استفاده یا مشاوره در خصوص کاربرد آن در پروژه‌های خود دارید، با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
