دموراژ (Demurrage) یکی از اصطلاحات کلیدی در حوزه‌ی تجارت بین‌الملل و حمل‌ونقل دریایی است که دانستن آن برای تمامی تجار، شرکت‌های بازرگانی و واردکنندگان و صادرکنندگان ضروری است. اگر تا به حال کالایی وارد کرده‌اید و در تحویل آن از بندر تأخیر پیش آمده، حتماً با این اصطلاح و جریمه آن روبه‌رو شده‌اید.
در این مقاله به زبان ساده، همه چیز را درباره دموراژ توضیح می‌دهیم؛ از تعریف و علل آن گرفته تا راه‌های جلوگیری از پرداخت این هزینه.
دموراژ به هزینه‌ای گفته می‌شود که مالک کالا یا کانتینر در صورت نگه‌داشتن طولانی مدت محموله در محوطه بندر یا پایانه گمرکی، فراتر از زمان مجاز، موظف به پرداخت آن است. این هزینه توسط خط کشتیرانی یا شرکت بهره‌بردار بندر دریافت می‌شود.
به بیان ساده‌تر:
وقتی کالا یا کانتینر شما به بندر می‌رسد، چند روز زمان دارید که آن را ترخیص کنید. اگر بیشتر از این مدت، کالا در بندر باقی بماند، باید بابت هر روز تأخیر، هزینه‌ای تحت عنوان “دموراژ” بپردازید.
دلایل زیادی می‌توانند منجر به ایجاد دموراژ شوند، از جمله:
آماده نبودن اسناد لازم برای ترخیص کالا
تأخیر در دریافت مجوزهای قانونی
اختلافات گمرکی یا مشکلات حقوقی
تعطیلات رسمی یا اعتصابات کاری
مشکلات مالی واردکننده برای پرداخت حقوق و عوارض
ناهماهنگی بین حمل‌کننده و ترخیص‌کار
مدت زمان معاف از دموراژ بسته به نوع قرارداد و بندر مقصد متفاوت است، اما معمولاً بین ۵ تا ۷ روز کاری در نظر گرفته می‌شود. این بازه زمانی به عنوان Free Time یا زمان مجاز توقف رایگان شناخته می‌شود.
پس از پایان این مدت، هزینه‌ی دموراژ به صورت روزانه و با نرخ‌های صعودی محاسبه می‌شود.
نرخ توسط خط کشتیرانی تعیین می‌شود و معمولاً به صورت زیر محاسبه می‌شود:
روزهای اولیه (مثلاً روز ۸ تا ۱۰): نرخ پایه
روزهای بعدی (روز ۱۱ تا ۱۵): نرخ بیشتر
روزهای طولانی‌تر: نرخ به‌شدت افزایش یافته
به عنوان مثال، برای یک کانتینر ۲۰ فوتی، ممکن است، روزانه از ۲۰ دلار شروع شود و در روزهای بعد به ۵۰ یا حتی ۱۰۰ دلار برسد.
در تعیین هزینه‌های دموراژ، نوع و مشخصات کانتینر نقش کلیدی دارد. هرچند فرمول کلی محاسبه یکسان است، اما نرخ‌ها بسته به نوع کانتینر (یخچالی، روباز، تانکری و…)، اندازه آن (۲۰ فوت، ۴۰ فوت و …) و شرایط شرکت کشتیرانی ممکن است متفاوت باشند. عواملی نظیر بندر مقصد، خط کشتیرانی و سیاست‌های مربوط به فری تایم (Free Time) نیز تأثیر مستقیمی بر نرخ نهایی دارند.
برای محاسبه صحیح و دقیق دموراژ، باید مراحل زیر را طی کرد:
بررسی مدت فری تایم: ابتدا باید مشخص شود که شرکت کشتیرانی برای آن نوع خاص از کانتینر، چه مدت زمانی را به عنوان فری تایم تعیین کرده است.
محاسبه تعداد روزهای تأخیر: با کسر تعداد روزهای مجاز (فری تایم) از کل روزهایی که کانتینر نزد صاحب کالا باقی مانده، تعداد روزهای مشمول دموراژ به دست می‌آید.
ضرب در نرخ روزانه: نرخ دموراژ روزانه بسته به نوع کانتینر و بندر مقصد تعیین می‌شود. با ضرب تعداد روزهای تأخیر در نرخ روزانه، مبلغ نهایی دموراژ مشخص می‌شود.
مثال: فرض کنید یک کانتینر ۲۰ فوت دارای ۱۴ روز فری تایم باشد و نرخ دموراژ روزانه آن معادل ۱۰۰ دلار باشد. اگر ترخیص این کانتینر به‌جای ۱۴ روز، در روز بیست‌و‌یکم انجام شود، یعنی ۷ روز تأخیر داشته باشد و در نتیجه، هزینه دموراژ ۷۰۰ دلار خواهد بود.
محموله‌هایی که نیاز به مجوزهای خاص دارند
کانتینرهای یخچالی (Reefer Containers) به دلیل هزینه‌های بالای نگهداری
کالاهایی که حجم یا ارزش بالایی دارند و نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر دارند
برای جلوگیری از پرداخت این هزینه، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
✅ بررسی دقیق زمان رسیدن کشتی و آماده‌سازی اسناد قبل از ورود
✅ هماهنگی کامل با ترخیص‌کار برای تسریع امور گمرکی
✅ استفاده از شرکت‌های فورواردری معتبر با تجربه بالا
✅ آگاهی از تعطیلات رسمی در بندر مقصد
✅ تنظیم قرارداد با Free Time بیشتر، در صورت امکان
✅ ترخیص به‌موقع کالا از طریق مسیر سبز گمرکی، در صورت دارا بودن شرایط
هزینه‌های دموراژ، اگرچه در نگاه اول ممکن است کوچک به نظر برسند، اما در پروژه‌های بزرگ یا زمانی که حجم محموله زیاد است، می‌توانند باعث افزایش چشمگیر هزینه‌های واردات شوند.
مدیریت هوشمندانه زمان، اسناد و هماهنگی با شرکای حمل‌ونقلی، نقش حیاتی در کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری تجارت دارد.
| تعداد روز ماندگاری نزد صاحب کالا | مبلغ برای کانتینر ۲۰ فوت (دلار) | مبلغ برای کانتینر ۴۰ فوت (دلار) |
|---|---|---|
| ۱ تا ۱۴ | ۵ | ۱۰ |
| ۱۵ تا ۲۰ | ۷ | ۱۴ |
| ۲۱ تا ۳۰ | ۱۰ | ۲۰ |
| ۳۱ تا ۴۰ | ۱۵ | ۳۰ |
| ۴۱ به بالا | ۲۰ | ۴۰ |
دموراژ یکی از چالش‌های رایج در فرآیند واردات کالا به کشور است. شناخت دقیق آن و برنامه‌ریزی برای ترخیص به‌موقع، می‌تواند از ضررهای مالی سنگین جلوگیری کند. پیشنهاد می‌شود پیش از هر واردات یا صادرات، با متخصصان مهاکو در زمینه حمل‌ونقل و گمرک مشورت نمایید و از جزئیات شرایط بندری مطلع شوید. منتظر تماس شما هستیم.
